راهنمایی‌های تغذیه ای در بیماران سرطانی (قبل، در طول و بعد از درمان)
برنامة غذایی شما بخش مهمي از درمان سرطان شماست. خوردن غذاهای مناسب، قبل، در طول و بعد از درمان موجب مي‌شود بهبود یابید و قوی بمانید.
كارشناس تغذية رسمي بهترین منبع برای اطلاعات برنامة غذايي شماست. اگر چیزی برایتان روشن نیست از كارشناس تغذيه بخواهید تکرار کند یا توضیح دهد. پزشک یا پرستار شما نیز راهنمایی‌های مفیدی در اختیار شما مي‌گذارند یا حتی شما را به كارشناس مجاز تغذيه ارجاع مي‌دهند.
پيش از شروع درمان
توصیه‌های تغذیه به بیماران سرطانی متفاوت است.خود را برای درمان سرطان آماده کنید.
اولین بار كه مشخص شد سرطان داريد، پزشک از برنامه‌ریزی درمان با شما صحبت می کند، كه شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمي‌درمانی، هورمون‌درمانی و ایمن‌درمانی زیستی یا ترکیب‌هایی از این روش‌ها مي‌باشد.
همة اين روش‌های درمان سرطان، سلول‌ها را نابود مي‌كنند. در فرآیند نابودسازي سلول‌های سرطانی، برخی سلول‌های سالم نیز آسیب مي‌بینند. این چیزی است که موجب بروز عوارض جانبی درمان سرطان مي‌شود. عوارض جانبی که بر خورد و خوراک شما تأثیر مي‌گذارند اینها هستند:
- بی‌اشتهایی
- تغییرات وزن (افزایش یا کاهش)
- زخم در دهان یا گلو
- خشکی دهان
- مشکلات دندان و لثه
- تغییر در حس بویایی یا چشایی
- احساس تهوع و استفراغ
- اسهال
- حساسیت به لاکتوز (قند شیر)
- یبوست
- خستگی و یا افسردگی
شاید شما به این عوارض دچار بشويد، شاید هم نشويد. عوامل زیادی تعیین مي‌کند شما به کدام یک از اینها دچار مي‌شوید و شدت آن چقدر است. این عوامل به نوع سرطان شما، بخشی از بدن که تحت درمان است، نوع و طول دورة درمان و میزان درمان بستگی دارد. خبر خوش این است که اگر دچار عوارض جانبی شدید اغلب مي‌توان آن را به خوبی مهار کرد. بیش‌تر عوارض جانبی با پایان درمان از بین مي‌روند. پزشک یا پرستار مي‌تواند از احتمال بروز عوارض جانبی برای شما و چگونگی آنها صحبت کنند.
توصیه در مورد خورد و خوراک و طرز غذا خوردن به بیماران سرطانی و افراد سالم بسیار متفاوت است. اين گوناگوني توصيه‌ها گاهي بیماران سرطانی را گيج مي‌كند. چون ممکن است برخلاف آنچه تاکنون شنیده‌اند باشد.
توصیه‌های تغذیه‌ای بر خوردن زیاد میوه‌ها، سبزي‌ها و نان‌ها و بنشن‌هاي سبوس‌دار تأکید دارند؛ همراه با مقدار متعادلی گوشت و فراورده‌های لبنی؛ و پرهيز از چربی، قند، الکل و نمک.
توصیه‌های تغذیه‌ای به بیماران سرطانی متفاوت هستند زیرا برای بازيابي توان خود و پايداري در برابر تأثیراتی که از سرطان و درمانش مي‌گیرید، طراحی شدهاند. وقتی سالم هستید خوردن غذا در حد دریافت مواد غذایی که نیاز دارید چندان اهمیتی ندارد و مشکلی ایجاد نمي‌کند. اما وقتی تحت درمان هستید این امر به گرفتاري تبدیل مي‌شود به‌خصوص زمانی‌که دچار عوارض جانبی مي‌شوید یا حالتان خوب نیست.
خود را برای درمان سرطان آماده کنید
تا زمانی‌که درمان شما شروع نشود نخواهید دانست دقیقاً به چه عوارض جانبی دچار مي‌شويد یا چه احساسی خواهید داشت. یک راه برای آمادگي این است که درمان خود را دوره‌اي ببينيد که باید اعتماد به نفس خودتان را تقويت كنيد و بهبود یابید.
چند راه دیگر برای آمادگي:
مثبت فکر کنید
- بسیاری از افراد مشكلي در خورد و خوراک خود ندارند یا مشکل کمی دارند. اگر شما مشكلي دارید، ممکن است چندان حاد نباشد و بیش‌تر اين عوارض پس از پایان درمان از بین مي‌روند. همچنین داروهای جدیدی هستند که در مهار عوارض جانبی بسیار خوب عمل مي‌کنند.
- داشتن رویکرد مثبت، بازگو کردن احساسات، كسب اطلاعات کافی از سرطان و درمان آن و برنامه‌ریزی برای فائق آمدن بر مشكلات، همه و همه کمک مي‌کنند نگرانی و اضطراب کاهش یابد، احساس تسلط بیش‌تری کنید، و اشتهای بهتری داشته باشید.
- حتی اگر در خوردن مشکل داشته باشید، روزی مي‌رسد که خوردن باز هم برایتان لذت‌بخش مي‌شود.
برنامة غذایی سالم تدارك ببينيد
- برنامة غذایی سالم برای اینکه بدن به بهترین شکل کار کند حیاتی است. (این موضوع برای بیماران سرطانی اهمیت بیش‌تری دارد.)
- اگر پيشاپيش برنامة غذایی سالمي داشته‌اید این امر به شما کمک مي‌کند نیروی خود را حفظ کنید،
- از متلاشی شدن بافت‌های بدن جلوگیری کنید، بافت‌ها را بازسازی کنید و قدرت دفاعی خود را در برابر عفونت‌ها حفظ كنيد.
- افرادی که خوب مي‌خورند بهتر، از پس عوارض جانبی برمي‌آیند. گاهي حتی تحمل میزان بیش‌تری از هر درمان را داريد. مثلاً مي‌دانیم که اگر بیمار خوش خوراک باشد و به میزان کافی کالری و پروتئین در برنامة خود گنجانده باشد، برخی از روش‌های درمان خیلی مؤثرترند.
- از امتحان کردن غذاهای تازه نترسید. برخی از چیز‌هایی که پيش از اين دوست نداشته‌اید گاهي در حين درمان به دهانتان مزه مي‌كند.
برنامه‌ریزی کنید 
- انبار و فریزر را از خوراکی‌های دلخواه خود پر کنید تا مجبور نشوید زیاد به خرید بروید. خوراکی‌هایی را جا بدهيد که مي‌دانید وقت ناخوشي هم مي‌توانید بخورید.
- غذاهایی که راحت درست مي‌شوند و آماده کردن نمي‌خواهند یا آماده کردن آنها آسان است، نگه دارید، از جمله پودینگ، کرة بادام زمینی، ماهی تن، پنیر و تخم مرغ.
- کمي آشپزی کنید و در بسته‌هایی به اندازة یک وعده فريز کنید.
- با دوستان یا خانواده صحبت کنید تا به شما در خرید و آشپزی کمک کنند. یا از آنها بخواهید بر این کارها نظارت كنند.
- از نگرانی‌هایی که دارید و انتظاراتی که باید داشته باشید با یک كارشناس تغذية رسمي صحبت کنید. او راهي پيش پاي شما مي‌گذارد یا در برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی كمكتان مي‌كند. در فهرست خرید خوراکی‌هایی را بگنجانيد که احتمال ابتلاي شما به عوارض جانبي مثل یبوست یا تهوع را کاهش مي‌دهند. بپرسید که بیماران سرطانی دیگر از چه کار‌هایی نتیجه گرفته اند.
ادارة مشکلات خورد و خوراك در طول درمان
- رویارویی با عوارض جانبی
- بی‌اشتهایی
- کاهش وزن
- افزایش وزن
- زخم دهان یا گلو
- خشکی دهان
- عوارض دندان و لثه
- تغییر در حس بویایی و چشایی
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- حساسیت به لاکتوز
- یبوست
- خستگی و افسردگی
- جلوگیری از مسمومیت غذایي
- ویتامین‌ها و مواد معدني بیش‌تر کمک هم مي‌کنند؟
- درمان‌های جایگزین چطور؟
همة روش‌های درمان سرطان شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمي‌درمانی، هورمون‌درمانی و درمان زيست‌شناختي (ایمن‌درمانی) بسیار قوی هستند. این درمان‌ها كه سلول‌های سرطانی با رشد سریع را هدف قرار مي‌دهند، به سلول‌های سالم نیز آسیب مي‌رسانند.
سلول‌های دهان، دستگاه گوارش و مو که در حالت عادی به سرعت رشد مي‌کنند و تقسیم مي‌شوند، اغلب از درمان سرطان آسيب مي‌بينند. آسیب رسیدن به سلول‌های سالم است که عوارض جانبی ناخوشایند را به‌وجود مي‌آورد و موجب مشکلات در خورد و خوراک مي‌شود. (جدول ۱ برخی عوارض ناشی از درمان سرطان را نشان مي‌دهد).
پيگيري عوارض جانبی
جدول ۱. چگونگي تأثير درمان‌های سرطان بر خورد و خوراک
| درمان
سرطان |
چگونگي تأثير بر خورد و خوراک | عوارض بعد از عمل |
| جراحی | نیاز به تغذیة خوب را افزايش مي‌دهد. ممکن است عمل هضم را کند. كاركرد درست دهان، گلو و معده را کم کند. تغذیة خوب و کافی به التیام زخم و بازیابی سلامتي کمک مي‌کند. | اگر بیمار کمبود وزن داشته یا ضعیف باشد، پيش از جراحی یک رژیم پر پروتئین با کالری زياد براي او تجویز مي‌شود. |
| برخی بیماران در روزهای اول بعد از جراحی نمي‌توانند به‌طور عادی غذا بخورند؛ بنابراين مواد غذایی را با تزریق درون وريدي یا با لوله‌اي از طريق بینی یا معده به آنها مي‌رسانند. | ||
| پرتو
درمانی |
همانطور که به سلول‌های سرطانی آسیب مي‌رساند، بر سلول‌ها و بخش‌های سالم بدن نیز اثر مي‌گذارد. | اگر سر، گردن، سینه یا قفسة سینه در معرض تابش پرتو باشد گاهي باعث اين عوارض مي‌شود: خشکی دهان زخم دهان زخم گلو مشکل در بلع تغییر ذائقه ايجاد مشکلات در دندان‌ها تهوع و استفراغ اسهال سنگيني و نفخ |
| شیمي
درمانی |
همانطور که سلول‌های سرطانی را نابود مي‌كند، بر دستگاه گوارش، اشتها و توانایی خوردن نیز اثر مي‌گذارد. | تهوع و استفراغ بی‌اشتهایی اسهال یبوست زخم دهان یا گلو افزایش یا کاهش وزن تغییر ذائقه |
| درمان زيست شناختي (ایمن درمانی) | همانطور که سیستم ایمنی را برای مبارزه با سلول‌هایسرطانی فعال مي‌کند، بر میل و توانایی خوردن نیز اثر مي‌گذارد. | تهوع و استفراغ اسهال زخم دهان کاهش وزن شدید خشکی دهان تغییر در ذائقه درد عضلات، خستگی، تب |
| هورمون درمانی | برخی از انواع آن اشتها را زیاد و در برخورد بدن با مایعات تغییر ایجاد مي‌کند. | تغییردهندة اشتها بازدارندة جذب مایعات |
عوارض جانبی درمان سرطان از بیماری تا بیمار دیگر فرق دارد. منطقه تحت درمان بدن، نوع و طول مدت درمان و میزان درمان به‌کار رفته در بروز و نوع عوارض جانبی تعیین كننده‌اند.
البته همة افراد در طول دورة درمان دچار عوارض جانبی نمي‌شوند، و عوارض جانبی پس از پایان درمان از بین مي‌روند. همچنین، عوارض جانبی گاهي به کمک داروهای جدید به‌خوبی مهار مي‌شوند. از پزشک خود بپرسید که احتمال بروز چه عوارض جانبی وجود دارد و چگونه مي‌شود از پس آنها برآمد.
برخی از مشکلات در خورد و خوراک، ناشی از خود درمان است. گاهی هم ناامیدی، نگرانی یا ترس از غذا خوردن مشکل‌ساز مي‌شود. از دست دادن اشتها و تهوع دو واکنش عادی نسبت به ترس و دلواپسی هستند.
وقتی دورة درمان شما آغاز مي‌شود و مي‌دانید چه چيزي در انتظار شماست و چگونه واکنش نشان دهید، مشکلات خورد و خوراک ناشی از نگرانی آسان‌تر مي‌شوند.
هنگامی كه در بیمارستان یا تحت درمان هستید با پزشک، پرستار یا كارشناس تغذية رسمي صحبت کنید. آنها با شما صحبت مي‌کنند و برای وعده‌های خاص، نيم‌چاشت‌ها و غذاها و روبرو شدن با مشکلات خورد و خوراکی که دارید راه‌هايي پيش پاي شما مي‌گذارند. آنها حتی گاهي در اولویت‌‌بندي برنامة غذايي كه ریشه در پیشینه‌های فرهنگی و نژادی دارند، شما را یاری مي‌کنند. اگر در طول دوران بهبودی مشکلات شما بالا گرفت از آنها كمك بگيريد. بپرسید که چه چیز‌هایی برای بیماران دیگر مفید بوده است.
به خاطر داشته باشید، هیچ قانون سریع و خدشه‌ناپذير تغذیه‌ای در طول درمان سرطان وجود ندارد. برخی بیماران گاهي هنوز هم از غذا خوردن لذت مي‌برند و در طول درمان سرطان اشتهای خود را از دست نمي‌دهند. برخی دیگر هم گاهي روز‌هایی را سپری مي‌کنند که هيچ اشتهايي ندارند، و حتی تصور غذا خوردن هم آنها را ناخوش مي‌کند.
چند چیز که باید به‌خاطر داشته باشید:
- وقتی مي‌توانید بخورید، سعی کنید وعده‌ها و نيم‌چاشت‌هایی که کالری و پروتئین مؤثر دارند بخورید؛ كه به شما کمک مي‌کنند نیروی خود را حفظ کنید، از تخريب بافت‌های بدن جلوگیری کنید و بافت‌هایی را که ممکن است از درمان سرطان آسیب ديده باشند بازسازی کنید.
- بسیاری از افراد معتقدند اشتهای آنها صبحها بهتر است. از این مزیت استفاده کنید و صبحها بیش‌تر بخورید. در طول روز زمان زودتری برای وعدة اصلی در نظر بگیرید و اگر بعد از آن اشتهايي ندارید به‌جاي وعده‌های خود نوشيدني در نظر بگیرید.
- اگر حالتان خوب نیست و فقط یکی دو چیز مي‌توانید بخورید، تا زمانی‌که باز هم بتوانید خوراکی‌های دیگر بخورید به همان‌ها بسنده کنید. جایگزین مایعی را انتخاب كنيد كه کالری و پروتئین بیش‌تري به بدن شما برساند.
- روز‌هایی که هیچ چیز نمي‌توانید بخورید، نگران نباشید. دست به کاری بزنيد که احساس بهتری داشته باشید. به‌محض اینکه توانستید غذا بخوريد. اگر مشکل بيش از دو روز ادامه پیدا کرد پزشک خود را در جریان بگذارید.
- سعی کنید زیاد مایعات بنوشید، به‌خصوص روز‌هایی که غذا نمي‌توانید بخورید. آب برای کارکرد درست بدن شما حياتي است، بنابراین مصرف مایعات کافی تضمین مي‌کند که بدن شما، آب مورد نیاز را دارد. برای بیش‌تر بزرگسالان، در روز ۶ تا ۸ لیوان مایعات خوب است. در طول روز یک بطری آب همراه داشته باشید. در اين صورت، كم‌كم به نوشیدن مرتب مایعات عادت مي‌کنید. جدول‌های ۲ و ۳ مایعات زیادی را نشان مي‌دهند که مي‌توانید امتحان کنید.
رویارویی با عوارض جانبی
این بخش راهنمایی‌هایی کاربردی برای مقابله با عوارض جانبی ارائه مي‌کند. این پیشنهادها به افرادی که مانند شما در خوراک مشکلاتی داشته‌اند کمک کرده است. همة راه‌ها را امتحان کنید تا آنهایی را که برای شما بهترین تأثیر را دارند پیدا کنید. نیازها و نگرانی‌هایتان را با دوستان یا خانواده‌تان در میان بگذارید، به‌خصوص کسانی که براي شما غذا آماده مي‌کنند.
بگذارید بدانند که قدر حمایت آنها را مي‌دانيد. به آنها از نکته‌های مخصوص مراقبت‌کنندگان بگویید.
بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی یا کم‌اشتهایی یکی از رایج‌ترین عوارض سرطان و درمان سرطان به شمار مي‌آيد. کسی نمي‌داند دلیل بی‌اشتهایی دقیقاً چیست. ممکن است ناشی از درمان یا خود سرطان باشد. احساساتی چون ترس یا افسردگی نیز احتمال دارد جلوي اشتها را بگیرند. از پرستار یا مددکار اجتماعی راه چاره‌اي برای کاستن از این احساسات بخواهيد. گاهی از عوارض جانبی درمان مانند تهوع، استفراغ یا تغییر در مزه یا بوی غذاها ناشی مي‌شود و فرد نمي‌خواهد چیزی بخورد. دراین صورت، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید تا بتوانید عوارض جانبی را بهتر مهار کنید.
برخی افراد، در هر صورت فقط یکی دو روز بي‌اشتها مي‌شوند؛ دیگران ناچارند طولانیمدت با آن دست و پنجه نرم كنند. در هر صورت، اين پیشنهادها مي‌تواند کمک کند:
- هنگامي‌که غذا خوردن برایتان مشکل است، جایگزین‌های مایع و پودری مانند «صبحانه‌های آماده» بخورید.
- به‌جای وعده‌های سنگین، وعده‌های سبک و پی در پی بخورید. در اين صورت، بدون اينكه سیر شده باشيد، به‌آسانی بیش‌تر مي‌خوريد.
- نيم‌چاشت‌ها را در دسترس بگذارید که هر وقت میل پيدا كرديد بخورید، از جمله پنیر و بیسکویت، کلوچه، بستنی، کره بادام‌زمینی، میوه و پودینگ. وقتی بیرون مي‌روید، نيم‌چاشت‌های قابل حمل از قبيل بیسکویت‌های کره بادام زمینی یا کمي کشمش همراه داشته باشید.
- حتی اگر احساس مي‌کنید ميلي به خوراکی‌های جامد نداريد، در طول روز انواع نوشیدنی بنوشید. آبمیوه، سوپ و مایعاتي از این قبیل به بدن شما مواد غذایی مهم و کالری مي‌رسانند. نوشیدنی‌های حاوي شیر نیز پروتئین را تأمین مي‌کنند.
- حتي‌الامكان پيش از خواب چیزی بخورید. این کار اشتهای شما را برای وعدة بعدی کم نمي‌کند.
- گاهی عوض کردن شکل غذا ، اشتها برانگيز مي‌کند و به خورد و خوراك شما کمک مي‌کند. مثلاً اگر خوردن میوة درسته و تازه مشکل است، میوه را در شير و بستني مخلوط کنید.
- خوراکی‌های نرم، خنک یا یخ‌زده مانند ماست، مخلوط شير و بستني و بستنی یخی بخورید.
- وقتی حالتان خوب است فرصت را غنیمت بدانید و بیش‌تر بخورید. افراد صبحها که خوب استراحت کرده‌اند اشتهای بهتری دارند.
- هنگام غذا خوردن كم‌تر مایعات بخوريد زیرا نوشیدن باعث احساس سیری مي‌شود. اگر دلتان مایعات بیش‌تری مي‌خواهد، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل یا بعد از غذا بنوشید.
- زمان‌های غذا خوردن را تا مي‌توانید آرام و دلنشین کنید. نحوة كشيدن غذا و جذاب كردن آن نیز مؤثر است.
- نرمش منظم به اشتهای شما کمک مي‌کند. با پزشک خود هماهنگ کنید تا ببینید چه نرمش‌هايي مجازيد كه انجام دهيد.
جدول ۲. نمونه‌هایی از مایعات سبک
|
|
|
جدول ۳. نمونه‌هایی از غذاهای تمام مایع
|
|
|
محصولات تجاری برای بهبود بخشیدن به تغذیه
اگر نمي‌توانید از رژیم خود به میزان کافی کالری و پروتئین دریافت کنید، از جایگزین‌های غذایی مانند نوشیدنی‌ها، مخلوط‌ها و پودرهای صبحانة سریع موجود در بازار استفاده کنید. محصولات دیگری نیز هستند که به غذا یا نوشیدنی‌ها افزوده شوند. این مکمل‌ها پروتئين و کالری بالایی دارند و ویتامین و مواد معدني بیش‌تری نیز دارند. اين محصولات در شکل‌های مایع، پودینگ و پودر عرضه مي‌شوند. جایگزین‌های غذایی يا لاکتوز ندارند یا بسیار کم لاكتوزند. با این‌حال اگر عدم تحمل به لاکتوز دارید باید برچسب آن را بخوانيد. پرستار یا كارشناس تغذية رسمي محصولات مناسب و در دسترس را به شما خواهد گفت.
این محصولات تا قبل از باز شدن نیازی به نگهداری در یخچال ندارند. در نتیجه، مي‌توانید آنها را با خود هر کجا مي‌خواهید ببرید و هر وقت تشنه یا گرسنه شدید بخورید. برخی از این محصولات که مصرف خنک آنها توصیه مي‌شود برای نيم‌چاشت و شب‌چره نیز خوب هستند. وقتی برای جلسات درمان مي‌روید یا جایی مي‌روید که باید زياد صبر کنید، یک قوطی از اين محصولات با خود بر دارید.
بسیاری از سوپر مارکت‌ها و داروخانه‌ها تعداد زیاد و متنوعی از اين محصولات ارائه مي‌کنند. اگر در قفسه‌ها این محصولات را نمي‌بینید، به فروشنده سفارش بدهيد.
کاهش وزن
بسیاری از بیماران سرطانی در طول درمان وزن از دست مي‌دهند. بخشی از این کاهش وزن ناشي از اثرات سرطان است. همچنین اگر در اثر درمان یا نگرانی‌های عاطفی اشتهای خود را از دست بدهيد وزن کم مي‌کنید.
جدول ۵. چگونه کالری غذا را بيش‌تر كنيم
| کره و مارگارین | به سوپ‌ها، سیب‌زمینی پخته و پوره، حبوبات داغ، بلغورها، برنج، رشته‌فرنگی و سبزي‌هاي پخته اضافه کنید. در سوپ‌های خامه‌ای، سس‌ها و عصارة گوشت بریزید. با گیاهان و چاشنی‌ها ترکیب کنید و روی گوشت پخته، همبرگر و ماهی و خوراک‌های تخم‌مرغ بریزید. از کره یا مارگارین آب شده به‌جاي سس روي سبزي‌هاي خام و غذاهاي دريايي مانند میگو، اسکالوپ (نوعی نرم‌تن دریایی)، خرچنگ و لابستر (شاه ميگو) استفاده کنید. |
| خامة زده
(پف کرده) |
شیرین شدة آن را روی شکلات داغ، دسرها، ژلاتین، پودینگ‌ها، میوه‌ها، پنکیک‌ها و وافل‌ها بريزيد. شیرین نشدة آن را لابه‌لای پورة سیب زمینی یا پورة سبزي بریزید. |
| شیر و خامه | در سوپ‌های خامه‌ای، سس‌ها، خوراک‌های تخم‌مرغ، مایه‌ها، پودینگ‌ها و کاستاردها بريزيد روی حبوبات سرد یا گرم بریزید. با رشتة‌فرنگی، پاستا، برنج و پورة سیب زمینی مخلوط کنید. هنگام پخت، روی مرغ یا ماهی بریزید. به‌جاي ملاط در همبرگر، رولت گوشت، کروکت و کوفته استفاده کنید. از شیر معمولي به‌جای شير کم‌چرب استفاده کنید. در دستورات تهیة غذا به‌جای شیر از خامه استفاده کنید. شکلات داغ را با خامه درست كرده به مارشمالو (نوعي مائده شبيه به دنبلان كوهي) به آن اضافه کنید. |
| پنیر | روی تاس کباب، سیب زمینی و سبزی‌ها آب کنید. به املت اضافه کنید. به ساندویچ اضافه کنید. |
| پنیر خامه‌ای | روی نان، کلوچه، تکه‌های میوه و بیسکويیت بمالید. به سبزي‌ها اضافه کنید. گرد کنید و آجیل نيم‌كوب، جوانة گندم یا گرانولا روي آن بپاشد. |
| خامة ترش | به سوپ‌های خامه‌ای، سیب‌زمینی پخته، ماکارونی و پنیر، سبزي‌ها، سس‌ها، چاشنی‌های سالاد، خورش‌ها، گوشت پخته و کلوچه اضافه کنید. روی کیک، میوه، دسرهای ژلاتین، نان و کلوچه بماليد. به‌جاي سس روي میوه‌های تازه و سبزی‌ها بريزيد. برای يك دسر خوشمزه، آن را روی میوة تازه اسکوپ كرده، شکر سرخ اضافه كرده و در یخچال بگذارید تا سرد شود. |
| چاشنی‌های سالاد و مایونز | در ساندویچ از آن استفاده کنید. با سالادهای گوشت، ماهی، تخم مرغ یا سبزي‌ها مخلوط کنید. به‌جاي ملاط براي کروکت استفاده کنید. در سس‌ها و خوراک‌های ژلاتین‌دار استفاده کنید |
| عسل، مربا و شکر | روي نان بماليد، يا به غلات، نوشیدنی شیری و دسر میوه و ماست اضافه کنید. به‌جاي سس روي گوشت‌هایی مانند مرغ بريزيد. |
| گرانولا | در شیرینی، کلوچه و مایة نان از آن استفاده کنید. روی سبزي‌ها، ماست، بستنی، پودینگ، کاستارد و میوه بپاشید. به‌عنوان لایه‌ای برای میوه‌ها و غذاهای فر پز از آن استفاده كنيد. آن را با میوه‌های خشک و آجیل مخلوط و به‌جاي میان وعده، صرف کنید. به‌جاي نان یا برنج در تهیة پودینگ به‌كار ببريد. |
| خشكبار (کشمش، آلو بخارا، زردآلو، خرما، انجیر) | خشكبار را بپزید؛ به‌جاي صبحانه یا دسر یا نيم‌چاشت بخورید. به کلوچه، شیرینی، نان، کیک، برنج يا خوراك دانه‌ها، حبوبات، پودینگ و براي تودلی(در غذاهایی از قبیل مرغ شکم پر) اضافه کنید. در پخت پای، لقمه‌ها و پیراشکی استفاده کنید. با تره‌بار و سبزي پخته مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین يام و کدوی گردویی و حلوایی مخلوط کنید. به‌جاي نيم‌چاشت، با آجیل یا گرانولا مخلوط و صرف کنید. |
| تخم مرغ | پورة تخم‌مرغ آب‌پز سفت را به سالادها و چاشنی‌ها، تره‌بار و سبزي، تاس کباب اضافه کنید. با تخم‌مرغ، شیر و شکر، یک کاستارد مقوي بسازید. زردة تخم‌مرغ پختة را به تخم مرغ رنده شده اضافه کنید و لاي ساندویچ‌ها بریزید. تخم‌مرغ را با پورة سیب‌زمینی، پورة تره‌بار و سبزي‌ها و سس‌ها مخلوط كنيد و هم بزنید. (این خوراک‌ها را بعد از اضافه کردن تخم‌مرغ حتماً بپزید. تخم‌مرغ خام ممکن است باکتری‌های خطرناکی داشته باشد.) پيش از پخت، تخم‌مرغ یا سفیدة تخم مرغ بیش‌تری به کاستاردها، پودینگ‌ها، کوییچ (خوراکی از پنیر و گوشت و اسفناج که در خمیر ماکارونی مي‌پيچند و مي‌پزند)، املت، و پنکیک و نان برشتة فرانسوی اضافه کنید. |
| درست کردن غذا | پيش از پخت، پودر سوخاری به گوشت و سبزي‌ها اضافه کنید. اگر حساسیت ندارید و اشكالي ندارد غذاها را سرخ یا سوخاری کنید زیرا این روش‌ها در مقايسه با آب‌پز یا کبابي کردن کالری بیش‌تری نسبت به غذا مي‌دهند. سس، آب قلم یا عصارة گوشت به غذا اضافه کنید. |
جدول ۶. چگونه بر پروتئین غذا بیفزاییم
| پنیر سفت یا شبه نرم | آب كنيد و روی ساندویچ، نان، کلوچه، نان ذرت مکزیکی، همبرگر، هات‌داگ، گوشت یا ماهی، تره‌بار و سبزي، تخم مرغ، دسرها، میوه‌های پخته یا پای، بماليد. |
| پنیر لور/پنیر ریکوتا | با میوه‌ها و سبزي‌ها مخلوط کنید. به تاس کباب، اسپاگتی، رشته فرنگی و خوراک‌های تخم مرغ مانند املت و نیمرو و سوفله اضافه کنید. در ژلاتین، دسرهای پودینگی، کیک پنیر و مایة پنکیک استفاده کنید. برای تزئین کرپس و پاستا یا مانیکوتی استفاده کنید. |
| شیر | مي‌توانيد در نوشیدنی‌ها و غذاها به‌جای آب، شیر بریزید. در درست کردن حبوبات داغ، سوپ، کاکائو و پودینگ استفاده کنید. به سبزي‌ها و دیگر خوراک‌ها سس خامه اضافه کنید. |
| شیر خشک بدون چربی | به شیر معمولي و نوشیدنی‌های شیردار، مانند شير و بستني‌ها، اضافه کنید. در تاس کباب، رولت گوشت، نان، کلوچه، سوپ خامه‌ای، پورة سیب‌زمینی، پودینگ و کاستارد، و دسرهای شیری از آن استفاده کنید. |
| محصولاتی که در بازار هستند. | از پودر «صبحانة آماده» در نوشیدنی‌های و دسرهای شیری استفاده کنید. |
| با بستنی، شیر، میوه‌ها و چاشنی‌ها مخلوط کنید. | |
| بستنی، ماست و ماست یخ زده | به نوشیدنی‌های گازدار مثل لیموناد زنجبیلی یا کولا اضافه کنید. به نوشیدنی‌های شیری مانند شير و بستني اضافه کنید. به حبوبات، میوه‌ها، دسرهای ژلاتین و پای اضافه کنید؛ با میوه‌های نرم یا پخته مخلوط کنید و هم بزنید. بستنی یا ماست یخ‌زده را بین تکه‌های کیک، شیرینی یا بیسکویت گندمي‌ساندویچ کنید. نوشیدنی‌های صبحانه با موز یا میوه‌های دیگر درست کنید. |
| تخم مرغ | تخم‌مرغ آب‌پز سفت پوره شده را به سالاد و چاشنی، سبزی‌ها، تاس کباب و گوشت خامه‌اي اضافه کنید. تخم‌مرغ یا سفیدة تخم‌مرغ به کوییچ یا مایة نان برشتة فرانسوی و پنکیک اضافه کنید. به نیمرو و املت، سفیدة بیش‌تر اضافه کنید. با تخم‌مرغ، شیر پر پروتئین و شکر، کاستارد مقوي درست کنید. زردة پخته شده به پورة تخم مرغ و ساندویچ اضافه کنید. از تخم‌مرغ خام بپرهیزید، زيرا ممکن است باکتری داشته باشد و درمان سرطان هم، شما را نسبت به عفونت آسیب‌پذیر کرده است؛ مطمئن شويد كه تخم‌مرغ‌ها كاملاً پخته شدهاند. از مصرف تخم‌مرغ نیم پز اجتناب کنید. |
| آجیل دانه‌ها و جوانة گندم |
به تاس کباب، نان، کلوچه، پنکیک، شیرینی و وافل اضافه کنید. روی میوه، بنشن، بستنی، ماست، تره‌بار و سبزي، سالاد، و نان برشته به‌جاي رویة ترد بپاشید؛ به‌جای خرده نان استفاده کنید. با جعفری یا اسفناج و گیاهان معطر مخلوط كرده با رشته فرنگی، پاستا یا سس سبزي مصرف کنید. موز را در آجیل نيم‌كوب بغلتانید. |
| کرة بادام زمینی | روی ساندویچ، نان برشته، کلوچه، وافل، پنکیک و تکه‌های میوه بمالید. به‌جاي سس روي تره‌بار خام مانند هویج، گل کلم و کرفس بريزيد. با نوشیدنی‌های شیری و نوشیدنی‌های دیگر مخلوط کنید. با بستنی نرم و ماست مخلوط كنيد. |
| گوشت و ماهی | گوشت یا ماهی پختة خرد شده را به تره‌بار و سبزي، سالاد، تاس کباب، سوپ، سس و مایة بیسکویت اضافه کنید. در املت، سوفله، کوییچ، مواد داخل ساندویچ و تزیین مرغ و بوقلمون از آن استفاده کنید. پوستة پای یا مایة بیسکویت را در آن بغلتانید. به سیب زمینی پخته و تزئین شده اضافه کنید. |
| لوبیا و بنشن | نخود فرنگی، بنشن و توفو (خمیر سویا) را بپزید و در سوپ بريزيد، یا به تاس کباب، پاستا و خوراک بنشن که گوشت و پنیر هم دارد اضافه کنید. لوبیا پخته را با پنیر و شیر، له کنید و هم بزنید. |
سه مثال از افزودن پروتئین و کالری برای خوراکی‌ها :
- شیر غنی شده
- مخلوط‌هاي شير و بستني سرشار از پروتئین
- نان با رومال کرة بادام زمینی
شیر خشک به‌جاي پودر پروتئین
برای دريافت پروتئین از خوراکي‌ها کمي شیر خشک بدون چربی به تخم‌مرغ املت، سوپ، بنشن، سس و عصارة گوشت اضافه کنید.
افزایش وزن
وزن برخی از بیماران تحت درمان تغییری نمي‌کند. ممکن است حتی وزنشان افزایش یابد، به‌خصوص مبتلایان به سرطان‌های پستان، پروستات و تخمدان که داروهای خاصی مصرف مي‌کنند یا در حال هورمون درمانی یا شیمي‌درمانی هستند.
مهم این است که اگر متوجه افزایش وزن خود شدید بلافاصله برنامة غذايي خود را عوض نکنید. گاهی ممکن است افزایش وزن، ناشي از داروهای ضدسرطان باشد که موجب مي‌شوند بدن مایعات بیش‌تری را نگه دارد. این شرایط ورم یا خیز نام دارد. این وزن از آب زیادی مي‌آید. در اين صورت، پزشک شما را به کارشناس تغذیه معرفی مي‌کند تا راه چاره برای محدود کردن مقدار نمکی که مصرف مي‌کنید پيش پاي شما بگذارد. این امر مهم است چون نمک باعث مي‌شود بدن شما آب بیش‌تری نگه دارد. گاهي پزشک داروی مدر تجویز مي‌کند. این دارو بدن شما را از آب زیادی خلاص مي‌كند.
بیماران مبتلا به سرطان پستان به عوارض متفاوتي دچار مي‌شوند. بیش از نیمي از آنها در طول درمان به‌جای کاهش، افزایش وزن دارند. به همین دلیل، بسیاری از توصیه‌ها برای مبتلایان به سرطان پستان بر مصرف چربی کم‌تر، و کم کردن کالری در رژیم غذایی تأکید دارد، درست مثل توصیه‌هایی که برای افراد بعد از درمان سرطان داشتیم.
افزایش وزن گاهي به دلیل زياد شدن اشتها و خوردن کالری و پروتئین بیش‌تر است. اگر دلیلش همین است و مي‌خواهید جلوی افزایش وزن را بگیرید، چند نکته هست که مي‌تواند اثربخش باشد.
برای راهنمایی بیش‌تر با كارشناس تغذيه صحبت کنید:
- میوه، سبزی، نان و بنشن را حتماً در برنامة غذايي خود بگنجانيد.
- گوشت لخم (گوشت لخم گوساله یا گوسفند که چربی آن گرفته شده و مرغ بدون پوست) و فرآورده‌های لبنی کم‌چربی (سرشیر یا شیر با ۱٪ چربی و ماست سبک) انتخاب کنید.
- از کرة زیاد، مایونز، شیرینی و چیزهای اضافی دیگر پرهيز كنيد.
- از روش‌های پخت کم‌چربی و کم کالری بهره بگيريد (آب‌پز، بخارپز).
- از خوردن نيم‌چاشت‌های پرکالری خودداری کنید.
- اگر احساس مي‌کنید توانش را دارید، تمرین‌های ورزشی خود را بیش‌تر کنید.
زخم دهان یا گلو
زخم‌های دهان، لثه‌های حساس و زخم گلو یا مری، اغلب از پرتودرمانی، شیمي‌درمانی یا عفونت ناشي مي‌شوند. اگر در دهان یا لثه‌ها زخمي‌دارید با پزشک خود در میان بگذارید تا اطمینان حاصل کنید از عوارض جانبی درمان است نه از مشکلات دیگر دهان و دندان که ارتباطی با سرطان و درمان ندارد. ممكن است پزشک داروهایی برای كاهش درد دهان و گلو به شما بدهد. دندانپزشک نیز برای مراقبت از دهان، شما را راهنمایی مي‌کند. برخی غذاها ممکن است دهان زخمي‌شما را تحریک و جویدن و قورت دادن را سخت کنند. با دقت در انتخاب خورد و خوراك و با مراقبت خوب از دهان، دندان و لثه مي‌توانید غذا خوردن را آسان کنید. چند پیشنهاد مفید هم داریم:
غذاهای نرم که جویدن و فرو بردن آنها راحت است بخورید:
- مخلوط شير و بستني
- موز، فالودة سیب و میوه‌های نرم دیگر
- آب هلو، گلابی و زردآلو
- هندوانه
- پنیر لور، ماست
- پورة سیب‌زمینی، رشته فرنگی
- ماکارونی و پنیر
- فرنی، پودینگ و ژلاتین
- املت
- بلغور جو دوسر یا دیگر بنشن‌ها
- سبزي و تره‌بار چرخ کرده و پوره شده، مانند نخود فرنگی و هویج
- گوشت چرخ کرده
از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که دهان شما را تحریک مي‌کنند بپرهیزید، از جمله:
- پرتقال، گریپ‌فروت، لیمو و دیگر میوه‌ها و آبمیوه‌های مرکبات
- سس یا آب گوجه فرنگی
- غذاهای پر نمک یا تند و ادویه دار
- سبزی خام، دانه‌هاي آماده براي نيم‌چاشت، نان برشته، بیسکویت یا خوراکی‌های زبر، زمخت و خشک دیگر
- دهان‌شویه‌های الکل‌دار
غذاها را بپزید تا نرم و ترد شوند.خوراکی‌ها را به اندازه‌های کوچک خرد کنید.از مخلوط کن یا غذا ساز برای خرد کردن غذا استفاده کنید.برای اینکه قورت دادن غذا آسان شود آن را با کره، مارگارین، آب گوشت رقیق یا سس مخلوط کنید.
برای نوشیدن مایعات از نی استفاده کنید.از قاشقی کوچک‌تر از معمول مثلاً قاشق کودک استفاده کنید. غذاهای خنک یا هم‌دما با دماي اتاق بخورید. غذاهای داغ دهان و گلوی حساس را تحریک مي‌کنند. حريره گرم يا آبگوشت نمك‌دار بخوريد؛ معمولاً درد گلو را تسکین مي‌دهد. تکه یخ بمکید. اگر قورت دادن سخت است، خم کردن سر رو به عقب یا جلو آوردن آن گاهي كارساز است. اگر دندان‌هايتان دردناك هستند یا لثه‌هایتان زخم هستند، ممكن است دندانپزشک برای تمیز کردن دندان‌هایتان محصولات خاصی را توصیه کند. دهان خود را با آب بشویید تا غذا و باکتری بیرون بیایند و بهبودی زودتر حاصل شود.از پزشک خود اسپری یا قرص مکیدنی بی‌حس کننده بخواهید تا وقت غذا خوردن دهان و گلوی شما را کرخت کند.
خشکی دهان
شیمي‌درمانی و پرتودرمانی در ناحیة سر و گردن ترشح بزاق را کم مي‌کند و موجب خشکی دهان مي‌شود. در اين‌صورت، جویدن و قورت دادن غذا مشکل‌تر مي‌شود. خشکی دهان بر چشایی و طعم غذاها نیز تأثیر مي‌گذارد. برخی راه‌حل‌ها برای دهان و گلوی زخمي در اين مورد نيز كار آمدند.
اين پیشنهادها نیز به رویارویی با خشکی دهان کمک مي‌کنند:
- برای اینکه بتوانید راحت‌تر بخورید و حرف بزنید، هر چند دقیقه یکبار جرعه‌ای آب بنوشید. همیشه یک بطری آب همراه خود داشته باشید و دم دست خود بگذاريد.
- خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های خیلی شیرین یا ترش بخورید تا دهان شما بزاق بیش‌تری ترشح کند. (اگر دهانتان حساس شده یا گلویتان زخم است این کار را نکنید، ممکن است بدتر شود.)
- آبنبات سفت یا بستنی یخی بمکید یا آدامس بجوید، تا ترشح بزاق بيش‌تر شود.
- غذاهای نرم و چرخ کرده که فرو بردن آنها راحت‌تر است بخورید.
- لب‌های خود را با مرهم لب مرطوب نگه دارید.
- غذا را با سس، آب گوشت یا سالاد، آب‌دار کنید تا قورت دادن آن آسان شود.
- اگر خشکی دهانتان زيادي آزارنده است از پزشک یا دندانپزشک خود بخواهید محصولاتی که دهان و گلو را پوشش مي‌دهند، محافظت یا مرطوب مي‌کنند، به شما معرفی کنند. به برخی از اینها «بزاق مصنوعی» مي‌گويند.
مشکلات دندان و لثه 
سرطان و درمان آن گاهي موجب خرابی دندان یا عوارض دیگر دندان و لثه مي‌شود. مثلاً، دهاني كه پرتو درماني شده باشد بزاق كم‌تري ترشح مي‌كند كه موجب خشكي دهان و بالا رفتن احتمالي خرابي دندان‌ها مي‌شود. تغییرات در عادت‌های خوراک نیز مشکل‌افزاست. پزشک و دندانپزشک باید با هم کار و مشورت کنند تا پيش از شروع درمان هر مشکلی كه دندان‌هاي شما دارد حل کنند. اگر به خوردن چیزهای شیرین عادت دارید باید بیش‌تر مسواک بزنید. مسواک زدن پس از هر غذا و نيم‌چاشت فکر خوبی است.
چند نکته دیگر برای پیشگیری از عوارض دندان:
- پزشک خود را در جریان هر مشکل دندان که داشته‌اید قرار دهید.
- مرتب نزد دندانپزشک بروید. بیمارانی که درمان تأثیر گذار بر دهان (مانند پرتودرمانی در ناحیة سر و گردن) دارند، باید بیش‌تر به دندانپزشک مراجعه کنند.
- از مسواک نرم استفاده کنید. اگر لثه‌های حساسی دارید، از پزشک، پرستار یا دندانپزشک بخواهید مسواک و خمیر دندان مخصوص پیشنهاد کنند.
- وقتی لثه یا دهان شما زخم است آب گرم غرغره كنيد.
- اگر غذاهای شیرین یا چسبناك مي‌خورید، بلافاصله مسواک بزنید تا قند به دندان شما آسیب نرساند، یا از محصولات بدون قند استفاده کنید. سوربیتول (Sorbitol) که یکی از جایگزین‌های قند در بسیاری از خوراکی‌های بدون قند است در بسیاری از مردم موجب اسهال مي‌شود. (اگر اسهال هم دارید قبل از خرید خوراکی‌های بدون قند، بر چسب آنها را به دقت مطالعه کنید و مصرف آنها را محدود کنید.)
تغییر حس بویایی و چشایی
حس بویایی یا چشایی شما احتمال دارد در اثر بیماری یا درمان تغییر کند. خوراکی‌ها، به‌خصوص گوشت و آنهایی که پروتئین بالا دارند ممکن است تلخ شوند یا طعم فلز بدهند. بیش‌تر غذاها طعم خود را از دست مي‌دهند. شیمي‌درمانی، پرتودرمانی یا خود سرطان گاهي موجب این مشکلات مي‌شوند. عوارض دندان نیز باعث تغییر در طعم خوراکی‌ها مي‌شود. در بیش‌تر افراد تغییر چشایی وبویایی با پایان درمان از بین مي‌رود.
هیچ راه تضمین شده‌ای برای جلوگیری از تغییرات چشایی و بویایی وجود ندارد، زیرا هر شخصی به‌طور متفاوت تحت تأثير بيماري و درمان آن قرار مي‌گيرد. به هر حال نکات زیر به شما در رفع این مشکل کمک خواهد کرد. (اگر در دهان، لثه یا گلوی خود زخم دارید با پزشک، پرستار یا كارشناس تغذيه در میان بگذارید. آنها مي‌توانند به شما راه‌هایی پیشنهاد کنند که ناحیه‌های زخمي‌آسیب نبیند.)
- غذاهایی انتخاب و آماده کنید که بوی آنها برای شما خوشایند باشد.
- اگر گوشت قرمز مانند گوساله طعم یا بوی عجیبی مي‌دهد، به‌جای آن از مرغ، بوقلمون، تخم‌مرغ، فرآورده‌های لبنی یا ماهی با طعم ملایم استفاده کنید.
- گوشت، مرغ و ماهی را با خواباندن در آب میوه‌های شیرین، پیاز، روغن زیتون، آبلیمو یا مایه‌های دیگر که دوست دارید عمل آورید تا خوشمزه شود.
- کم‌تر از چاشنی‌های بودار مانند ریحان، آویشن یا رزماری استفاده کنید.
- از خوراکی‌های ترش مانند پرتقال و لیموناد که طعم بیش‌تری دارند استفاده کنید. فرنی لیمو ترش طعم خوبی دارد و پروتئین و کالری مورد نیاز را نیز تأمین مي‌کند. (اگر زخم دهان یا گلو دارید، غذاهای ترش یا حاوي اسید سیتریک معمولاً موجب درد و ناراحتی مي‌شود.)
- اگر بو آزارتان مي‌دهد، بگذاريد غذاها كمابيش به همان دمای اتاق برسند و سر سفره بیاورید، از هود استفاده کنید، هنگام پخت در ظرف را ببندید و وقتی هوا خوب است، بیرون آشپزی کنید.
- برای رنگ و بو دادن به سبزي‌ها، از بیکن، ژامبون یا پیاز استفاده کنید.
- برای برطرف كردن مشکلات دندانپزشکی به دندانپزشک مراجعه کنید تا بر مزه و بوی خوراکی‌ها تأثیر نگذارد.
- از دندانپزشک خود از دهان‌شویه‌های مخصوص و مراقبت‌های مناسب دهان بپرسید.
تهوع 
تهوع همراه با استفراغ یا بدون استفراغ، یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی جراحی، شيمي‌درماني، پرتودرمانی و درمان زيست‌شناختي است. خود سرطان یا شرایطی که ربطی به بیماری شما ندارند هم می‌توانند باعث تهوع شوند. برخی از افراد بلافاصله بعد از جلسة درمان تهوع یا استفراغ دارند و برخی دیگر ۲ یا ۳ روز بعد هم ندارند. برای برخی افراد تهوع پیش نمی‌آید. و حالت تهوع هم با پایان درمان از بین می‌رود. امروزه، داروهایی وجود دارند که این عارضة جانبی را به‌خوبی مهار می‌کنند. این داروها را كه داروي ضد تهوع مي‌نامند، اغلب پيش از جلسة شيمي‌درماني برای جلوگیری از تهوع مي‌دهند.
به هر دليل، تهوع مانع غذا خوردن شما مي‌شود و نمي‌گذارد به میزان کافی مواد غذایی مصرف کنید. چند راه‌حل در زیر آمده است:
از پزشک خود داروی ضد تهوع بخواهید تا به مهار تهوع و استفراغ کمک کند.
غذاهايی که هضم آنها برای معده آسان است بخورید. از جمله:
- نان برشته، بیسکویت و چوب شور
- ماست
- شربت
- کیک سفید و سبک تهيه شده از سفیدة تخم‌مرغ
- کرة گندم، برنج یا رشته فرنگی
- سیب‌زمینی، برنج یا رشته فرنگی آب‌پز
- مرغ با پوست پخته یا کبابی و نه سرخ شده
- کنسرو هلو یا میوه‌هاي ديگر و سبزي‌هاي با طعم ملایم
- مایعات سبک
- تکه یخ
- نوشیدنی‌های گازدار
از اين غذاها بپرهیزید:
- چرب، یا سرخ شده
- خیلی شیرین، مانند آبنبات، شیرینی یا کیک
- ادویه‌دار یا تند
- دارای بوی تند
غذاها را كم‌کم و به آرامي بخورید. پيش از احساس گرسنگی، غذا بخورید. گرسنگی حالت تهوع را بیش‌تر مي‌کند.
اگر احساس تهوع جذابیت برخی غذاها را از بین مي‌برد، غذاهایی بخوريد كه هنوز كم و بيش اشتها برانگيزند.
در اتاق دم کرده و گرم یا اتاقي كه بوی غذا در آن پيچيده است و آزارتان مي‌دهد غذا نخورید.
همراه با غذا مایعات کم‌تری بخورید. خوردن مایعات بین غذا باعث احساس سیری مي‌شود.
در طول روز مایعات بنوشید یا مضمضه کنید. بهتر است از نی کمک بگيريد.
دماي غذا و نوشیدنی‌ها بايد حدود دمای اتاق یا خنک‌تر از آن باشد؛ غذاهای داغ تهوع را بیش‌تر مي‌کنند.
وقتی احساس تهوع دارید خود را به خوردن غذاهایي كه دوست داريد مجبور نکنید. اين كار منجر به انزجار موقت از آنها مي‌شود.
پس از صرف غذا استراحت کنید، فعالیت هضم را کند مي‌کند.
اگر صبحها مشکل تهوع دارید، پس از اينكه بيدار شديد نان برشته یا بیسکویت بخورید.
لباس‌های گشاد بپوشید.
اگر هنگام پرتودرمانی یا شیمي‌درمانی حالت تهوع داريد، ۱ تا ۲ ساعت پيش از آن چیزی نخورید.
بفهميد چه موقعي حالت تهوع به شما دست مي‌دهد و علت آن را بیابید (غذاهای خاص، رویدادها، فضاها). جدول را ببینید اگر ممكن یا مفید است، برنامة غذايي خود یا زمانبندی آن را تغییر دهید. این اطلاعات را با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارید.
استفراغ
ممکن است حالت تهوع، به استفراغ بينجامد كه در اثر درمان، بوی تند غذا، گاز معده یا روده و یا حرکت است. در برخی افراد، محیط‌ها و یا تجمع‌های خاص، مثل بیمارستان یا مکان‌های شلوغ، محرك استفراغ مي‌شود. برخی از افراد بلافاصله، پس از درمان استفراغ مي‌کنند و برخی دیگر یک روز یا حتی بيش از آن.
اگر زياد استفراغ مي‌كنيد و بیش از یک یا دو روز ادامه دارد، با پزشک خود تماس بگیرید. او به شما داروي ضد تهوع مي‌دهد تا تهوع و استفراغ مهار شود.
در بیش‌تر مواقع اگر بتوانید جلوي تهوع را بگيريد مي‌توانيد از استفراغ هم جلوگيري كنيد، گاهي هم جلوی هیچ‌کدام را نمي‌توانید بگیرید. تمرینات آرامش‌دهنده یا مراقبه در اين مورد به شما کمک مي‌کند. این تمرینات شامل نفس‌های آهنگین عمیق و تمرکز آرام است و هر جایی مي‌شود آنها را انجام داد. اگر استفراغ کردید، برای جلوگیری از تکرار آن به اين پیشنهادها عمل كنيد:
- تا استفراغ را مهار نکرده‌اید چیزی نخورید و نیاشامید.
- پس از اينكه جلوي استفراغ را گرفتيد، کمي مایعات سبک، مانند آب و بویون مصرف کنید. جدول ۲ نمونه‌های بیش‌تری از مایعات سبک را نشان مي‌دهد. با یک قاشق چایخوری در هر ۱۰ دقیقه شروع کنید، کم کم آن را به ۱ قاشق غذاخوری در ۲۰ دقیقه افزایش دهید و بالاخره به ۲ قاشق غذاخوری در ۳۰ دقیقه برسانید.
- اگر همیشه مایعات سبک مصرف مي‌کنید، از برنامة غذایی تمام مایع یا نرم استفاده کنید. جدول ۳ حاوي نمونه‌هایی از غذاهای تمام مایع است. در زمان‌هایی که مي‌توانید سعي كنيد اندكي غذا بخوريد. اگر بهبود یافتید، کم کم به روال عادی خود باز گردید. اگر با هضم شیر مشکل دارید، شاید بهتر باشد به‌جای رژیم غذایی تمام مایع از رژیم غذایی نرم استفاده کنید؛ رژیم غذایی تمام مایع، شامل فراورده‌های زیادی است که از شیر به‌دست آمده‌اند. از كارشناس مجاز تغذيه دربارة رژیم غذایی نرم کسب اطلاع کنید.
اسهال 
اسهال معمولاً از شیمي‌درمانی، پرتودرمانی در محدودة شكم، عفونت و حساسیت‌های غذایی و احساس ناامیدي ناشي مي‌شود؛ با پزشک خود دنبال دلیل اسهالتان بگرديد تا با موفقیت درمان شويد.
در هنگام اسهال، غذا به سرعت از روده رد مي‌شود بدون اینکه بدن فرصتي براي جذب کافی ویتامین، مواد معدني و آب پیدا کند. اسهال موجب دی هیدراسیون (کاهش آب بدن) مي‌شود، به این معنی که بدن آب کافی برای خوب کار کردن ندارد. اسهال شدید و طولانی مشکلاتی به‌وجود مي‌آورد، پس، اگر اسهال شدید دارید یا بیش از دو روز طول کشیده است با پزشک خود تماس بگیرید.
چند راه‌حل برای رفع عوارض اسهال:
برای جبران آنچه در اسهال از دست داده‌اید مایعات زیاد بنوشید. جدول‌های ۲ و۳ شامل فهرست مایعاتی برای نوشیدن است.
به‌جای سه وعده غذاي سنگین در روز، وعده‌های سبک بيش‌تري بخورید.
غذاهایی بخوريد که سدیم و پتاسیم دارند. این دو مادة معدني به بدن شما کمک مي‌کنند تا درست کار کند. این مواد معمولاً همراه با اسهال از دست مي‌روند. جزء مایعات پر سدیم مي‌توان از بویون و آب گوشت بی چربی نام برد. غذاها و ميوه‌هاي حاوي پتاسیم زياد که باعث اسهال نمي‌شوند عبارتند از: موز، نکتار هلو و زردآلو و سیب‌زمینی آب‌پز یا پورة سيب‌زميني، نوشیدنی‌های ورزشی حاوي سدیم و پتاسیم و انواع کربوهیدرات‌ها که به آسانی جذب مي‌شوند هستند.
این خوراکی‌ها را بخورید:
- ماست، پنیر لور
- برنج، رشته فرنگی و سیب‌زمینی
- حریره یا کرة گندم
- نيمرو (آنقدر بپزيد که سفیده ببندد نه اینکه سرخ شود)
- کرة بادام زمینی نرم
- نان سفید
- کنسرو پوره‌های میوه و سبزي‌هايي که به اندازه پخته شدهاند
- بوقلمون و مرغ پوست گرفته، گوشت بی چربی یا ماهی (پخته و کبابی، نه سرخ شده)
بپرهيزيد از:
- غذاهای روغنی، چرب یا سرخ شده. (اسهال شما را بدتر مي‌کنند.)
- سبزي‌هاي خام و پوست، هسته و فیبرهای سفت میوه‌های پوست نکنده
- تره‌بار با فیبر زیاد، مانند كلم بروکلی، ذرت، لوبیاي خشک، کلم، نخود فرنگی و گل کلم
- غذاها یا نوشیدنی‌های داغ. (نوشیدنی‌های هم دما با دماي اتاق بياشاميد.)
- آشاميدن نوشیدنی‌های کافئین دار را محدود کنید. قهوه، برخی نوشابه‌ها (تیره رنگ) و شکلات
اگر اسهال ناگهانی و کوتاه مدت داشتید، بین ۱۲ تا ۱۴ ساعت فقط مایعات سبک (جدول را ببینید) این کار به رودة شما کمک مي‌کند مایعاتی را كه در اسهال از دست رفته‌اند به‌دست آورد. پزشک یا پرستار را در جریان این مشکل خود قرار دهید.
مراقب مصرف شیر و خوردني‌هاي حاوي شیر باشید. لاکتوز آنها اسهال را تشديد مي‌کند. البته دستگاه گوارش برخی افراد با کمي‌شیر یا غذاهاي شیردار کنار مي‌آيد (۱ یا ۱/۲ لیوان).
برنامههای غذایی ويژه براي نیازهای خاصوقتی به دلیل سرطان یا درمان آن نیازهای ويژه‌اي دارید، پزشک یا كارشناس مجاز تغذيه برنامههای خاص غذايي برای شما تجویز مي‌کنند. مثلاً، اگر دهان، گلو، مری یا معده شما زخم باشد غذاهاي نرم برای شما بهترین رژيم است.یا اگر درمان، هضم لاکتوز را برای شما سخت کرده است باید رژیم کم لاکتوز را دنبال کنید. برخی دیگر از برنامه‌هاي خاص غذايي، به رژیم مایعات سبک، رژیم تمام مایعات و رژیم فیبر محدود هستند. برخی برنامه‌هاي غذايي از تعادل خوبی برخوردارند و مي‌شود آنها را در دراز مدت ادامه داد. از روال برخی دیگر باید فقط چند روز تبعيت كرد زیرا همة مواد غذایی را برای دراز مدت شامل نمي‌شوند. اگر فکر مي‌کنید به برنامة غذایی خاصی نیاز دارید با پزشک خود و یا كارشناس مجاز تغذيه صحبت کنید. به كمك هم مي‌توانید برنامة خوبي تدارك ببينيد. همچنین اگر به‌خاطر بیماری‌هایی مانند دیابت، کلیه یا قلب از روال غذايي خاصی پيروي مي‌كنيد باید آن را با پزشک و كارشناس تغذية خود در ميان بگذاريد. |
حساسیت به لاکتوز
حساسیت به لاکتوز یعنی بدن شما قند شیر (لاکتوز) را هضم یا جذب نمي‌کند. شیر، فرآورده‌های لبنی (مانند پنیر و بستنی) و غذاهایی که شیر به آنها اضافه مي‌كنند (مانند پودینگ) لاکتوز دارند.
حساسیت به لاکتوز در اثر درمان با آنتی بیوتیک، پرتوافکنی به ناحیة شکم یا هر درمان دیگری که بر دستگاه گوارش اثر بگذارد، رخ مي‌دهد. بخشی از روده‌های شما که لاکتوز را هضم مي‌کند گاهي در طول درمان به درستی کار نمي‌كند. در برخی افراد علائم حساسیت به لاکتوز(گاز، دل‌پیچه و اسهال) چند هفته یا چند ماه بعد از پایان درمان یا ترمیم روده‌ها، ناپدید مي‌شود و برای برخی دیگر، به‌معناي لزوم تغییري دایمي در عادت‌های خورد و خوراک است.
در اين صورت، پزشک به شما برنامه‌اي را که در آن خوراکی‌ها لاکتوز کمي دارند توصیه مي‌کند. با كارشناس تغذيه برای گرفتن راهنمایی و پيگيري نکات رژیم کم لاکتوز صحبت کنید. احتمالاً سوپر مارکت نزديك شما شیر یا محصولات دیگر كم لاکتوز يا بدون لاكتوز دارد. غذاهای کم لاکتوز یا بدون لاکتوز را خودتان هم مي‌توانيد درست کنید یک راه ساده برای درست کردن پودینگ بدون لاکتوز پودینگ دو شکلاته بدون لاکتوز است.
یبوست
برخی داروهای ضد سرطان و بعضي داروها از جمله داروهای مسکن موجب یبوست مي‌شوند. گاهي این مشکل از کمبود فیبر و مایعات کافی در برنامة غذایی شما ناشي مي‌شود؛ و گاهي هم از درازمدت در رختخواب خوابیدن.
چند پیشنهاد برای جلوگیری از یبوست و درمان آن:
- به میزان کافی مایعات بنوشید. دست کم روزی ۸ لیوان. نوشيدن مايعات مدفوع را نرم مي‌كند. راه دیگر برای محاسبه ميزان مصرف مایعات، مصرف روزانه ۱۰۰ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
- حدود یک ساعت و نیم پيش از اينكه شكمتان كار كند، یک ليوان نوشیدنی داغ بياشاميد.
- با پزشکتان دربارة افزودن فیبر به برنامة غذایی خود صحبت کنید(در برخی سرطان‌ها رژیم با فیبر زياد توصیه نمي‌شود). خوراکی‌هایی از قبیل نان‌ها و محصولات سبوس‌دار، خشكبار، سبوس گندم، جوانة گندم؛ میوه‌ها و سبزي‌هاي تازه؛ و لوبیا خشک و نخود فرنگی بخورید؛ خوردن پوست سیب زمینی مفيد است. به میزان کافی مایعات بنوشید تا به کار کردن فیبر کمک کند. اين هم دستوري ساده برای رفع یبوست: فالودة سیب يا آلو.
- هر روز کمي ورزش کنید. برای تعيين میزان و نوع ورزش مناسب خود، با پزشک یا كارشناس فيزيوتراپي صحبت کنید.
اگر این پیشنهادات مؤثر نبود، از پزشک خود بخواهید برای رفع یبوست به شما دارو بدهد. پيش از مصرف هر نوع ملین (روان‌کنندة مزاج) با پزشک خود مشورت کنید.
خستگی مفرط و افسردگی
تمام روش‌های درمان سرطان سخت و دشوار هستند. درمان گاهي هفته‌ها یا ماه‌ها طول مي‌کشد. و حتی ممکن است ناراحتی و عوارض آن از بیماری اصلی سخت تر باشد. بسیاری از بیماران مي‌گویند احساس خستگی، افسردگی و ناتوانی در تمرکز حواس دارند. خستگی در طول درمان سرطان به چند دلیل بستگی دارد و از آن جمله است غذا نخوردن، منفعل بودن، کم خونی، افسردگی، کم‌خوابي و عوارض جانبی دارو. اگر دچار خستگی شده‌ايد، مطرح کردن آن با تیم درمانتان اهمیت زیادی دارد. با هم مي‌توانید علت آن را بيابيد و بیش‌تر این مشكلات نیز درمان پذيرند. خستگی و افسردگی از عوارض مستقيم خورد و خوراک نیستند اما بر علاقة شما به غذا خوردن و توانایی شما برای خرید و تهیة غذای سالم اثر مي‌گذارند.
چند پیشنهاد که ممکن است کمک کند:
- احساسات و نگراني‌هاي خود را به ديگران بگوييد. پرده پوشي عواطف و احساسات باعث مي‌شود مهار نشدنی‌تر به نظر بیایند. در نظر داشته باشید که صحبت کردن با پرستار یا مددکار اجتماعی به راه‌حل‌هایی برای کاستن احساس نگرانی و ترس شما مي‌انجامد.
- با درمان خود، عوارض جانبی و راه‌های مقابله با آن آشنا شوید. دانستن و عمل کردن بر مبناي آن دانش باعث مي‌شود احساس تسلط بیش‌تری داشته باشيد. از صحبت کردن و پرسیدن از پزشک خود واهمه نداشته باشيد.
به قدر کافی استراحت کنید:
به‌جای يك استراحت طولانی، چند بار در طول روز استراحت‌هاي کوتاه داشته باشید یا چرت بزنید. (در برنامة روزانه‌تان چند استراحت کوتاه بگنجانيد.)
زمان استراحت خود را با مطالعة کتاب، لميده بر یک صندلی راحتي، یا تماشاي فیلم مورد علاقه‌تان در كنار دوستي لذت‌بخش کنید.
فعالیت‌های خود را کوتاه و آسان‌تر کنید؛ خود را بيش از حد خسته نکنید.
غذاهای مورد علاقه‌تان را وقتي مصرف كنيد که با جلسات درمانتان همزمان نباشد. در این‌صورت، آن غذاها يادآور رویدادي ناراحت و پراضطراب نخواهند شد.
در صورت امکان، به پیاده روی‌های کوتاه بروید یا تمرینات عادی انجام دهید. برخی بيماران معتقدند این کار در كاهش خستگی و بهتر شدن روحیة آنها مؤثر بوده است.
جلوگیری از مسمومیت غذایی
بعضي بیماران سرطانی تحت درمان، دستگاه ايمني ضعیفی دارند؛ بسیاری از داروهای ضد سرطان توانایی بدن را برای ساخت گلبول‌هاي سفید خون (سلول‌هایی که با عفونت مي‌جنگند) کم مي‌کنند. به همین دلیل، بیماران سرطانی باید از خود در برابر عفونت و مسمومیت‌های غذایی با دقت مراقبت کنند.
چند پیشنهاد برای جلوگیری از مسمومیت غذایی:
- تمام میوه‌ها و سبزي‌هاي خام را خوب بشویید و اگر خوب شسته نمي‌شود (مثل تمشک) از خوردن آن بپرهيزيد. سطوح سفت (مانند پوست هندوانه) را قبل از بریدن، خوب بشویید و بسایید.
- دست‌ها و وسايلي را که در درست کردن غذا از آنها استفاده مي‌شود (مثل چاقو و تختة برش) پيش و پس از آماده‌سازي غذا كاملاً بشویید، (به‌خصوص بعد از کار با گوشت خام).
- گوشت منجمد را برای یخ زدایی در یخچال بگذارید، نه روي پیشخان آشپزخانه.
مطمئن شويد كه گوشت يا تخم‌مرغ كاملاً پخته شده باشند.
از صدف خام بپرهیزید و فقط آبمیوه‌های پاستوریزه و فرآوری شده و شیر و پنیر پاستوریزه مصرف کنید.
آیا ویتامین‌ها و مواد کانی بیش‌تر کمکي مي‌کنند؟
بسیاری از بیماران سرطانی مي‌خواهند بدانند آيا ویتامین‌ها، مواد معدني یا مکمل‌های رژیمی (مواد گیاه یمیایی) کمک مي‌کند كه سرحال بيايند يا بر سرطانشان غلبه پيدا كنند یا نه؟ مي‌دانیم بیمارانی که در طول درمان بهتر غذا مي‌خورند توانایی بیش‌تری برای رویارویی با بیماری و عوارض جانبی درمان آن دارند. اما هیچ دليل اثبات شدة علمي وجود ندارد كه مکمل‌های رژیمي یا درمان‌های گیاهی، سرطان را درمان یا از باز گشت آن جلوگیری کنند.
پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان مؤكداً خواستار مصرف غذاهای مطابق با عرف و سالم جهت دریافت ویتامین‌ها، کانی‌ها و مواد غذایی دیگر است. با پزشک، پرستار، یا كارشناس مجاز تغذيه یا داروساز دربارة مصرف هر گونه ویتامین یا مکمل معدني صحبت کنید. مصرف بيش از معمول برخی ویتامین‌ها یا مواد معدني به اندازة کمبودشان خطرناک است. مصرف مقادیر زیاد ویتامین ممکن است روند درمان سرطان شما را مختل کند. برای جلوگیری از این مشکلات، خودسرانه مصرف نکنید و به راهنمایی‌های پزشک خود توجه كنيد.
درمان‌های جایگزین چطور؟
ممکن است دربارة روش‌های مختلفی که ديگران جهت درمان بیماریشان آزموده‌اند چيزي شنیده یا خوانده باشید. به روش درماني وقتی تکمیلی مي‌گويند که به یک روش درمانی متداول افزوده شود و زمانی جایگزین مي‌گويند که از آن به‌جای درمان متداول استفاده كنند. چند مرکز درمانی در حال ارزیابی علمي درمان‌های تکمیلی و جایگزین، و گسترش مطالعات هنگام آزمایش آنها هستند. بسیاری از این درمان‌ها هنوز کاملاً مطالعه نشده‌اند و دليلي برای نتیجه بخش بودن یا حتی بی‌خطر بودن آنها در دست نيست. برخی دیگر هم مطالعه شدهاند و مي‌دانیم نه تنها کمکی نمي‌کنند بلکه آسیب‌رسان هم هستند. اگر در نظر دارید از این درمان‌ها استفاده کنید باید حتماً پزشک یا پرستار خود را در جریان بگذارید، زيرا برخی از این درمان‌ها ممکن است بر درمان معمول شما تأثير منفي داشته یا همراهی آنها با درمان‌های متداول خطرناک باشد؛ پزشك شما را از پژوهش‌های انجام شده و اینکه آيا این درمان بی‌خطر است یا بر درمان اصلی شما اثر دارد. مطلع مي‌كند. پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان مؤكداً خواستار پيروي از درمان تجويزي پزشکاني است که از روش‌های قابل قبول و اثبات شده برای درمان استفاده مي‌كنند. معمولاً افرادی که دنبال درمان‌های غیرمتداول مي‌روند زمان با ارزش درمان را از دست مي‌دهند و بخت آنها برای مهار سرطان و بهبود بيماري كاهش مي‌يابد.
قابل توجه مراقبت کنندگان
کارهای زیادی هست که مي‌توانید در طول دورة درمان برای دوستان یا عزیزانتان انجام دهید. پیشنهادها و راهنمایی‌های «راهنمایی‌های خوردن برای بیمارانسرطانی (قبل، در طول و بعد از درمان)» را بخوانید، خیلی از آنها هنگام تدارك خورد و خوراك‌هاي بیماران سرطانی مفید هستند.
چند نكته را بيمار باید برای مقابله با مشكلات تغذية به خاطر بسپارید:
- برای تغییرات روز به روز ذائقة بیمار آماده باشید. برخی از روزها، غذاهای مورد علاقه را نمي‌خواهند زیرا خوشمزه نیستند. يك وقت ديگر، ممکن است یک بشقاب پر از همان چیزی که دیروز برايشان غیر قابل تحمل بوده است را بخورند.
- در خانه غذا را در مکان‌های قابل دسترس بگذارید.
- اگر آن روز بیمار حالش خوب نیست، یک ظرف در دار از فالودة سیب یا پودینگ و یک قاشق روی ميز پاتختی
- یک ظرف هویج خرد كرده در قفسة بالای یخچال
- غذاهاي حاضر و آماده براي چاشت‌ها و نيم‌چاشت‌ها، به اميد زماني‌كه بیمار آمادگی خوردن پيدا مي‌كند، تدارك ببينيد.
برای اوقاتي که بیمار چند روز متوالی فقط یکی دو نوع غذا مي‌خورد، تا عوارض جانبی محو شود، آمادگي داشته باشيد. حتی اگر هیچ چیز نمي‌تواند بخورد، به نوشيدن مایعات زیاد تشویقش کنید. جدول‌های ۲ و ۳ نمونه‌های گوناگونی از مایعات دارند و بخش «رویارویی با عوارض جانبی» راه‌حل‌هاي بسياري برای مصرف کافی مایعات دارد.
با بیمار دربارة نیازها، دلواپسی‌ها و راه‌حل‌هايي که ممکن است بهترین نتیجه را داشته باشد صحبت کنید. مهم نیست چه چیزی کمک مي‌کند، اشتیاق و نشان دادن انعطاف و پشتیبانی از طرف شما، به بیمار حس تسلط بر شرایط را مي‌دهد.
بیمار را به خوردن و آشامیدن وادار نکنید. بدون کلافه کردن او را تشویق و پشتیبانی کنید.
پس از پایان درمان 
راه‌های بازگشت به خورد و خوراک
بیش‌تر عوارض جانبی كه بر خورد و خوراک بيماران اثر مي‌گذارند ناشی از پرتودرمانی، شیمي‌درمانی یا درمان‌های دیگر هستند و پس از پایان درمان از بین مي‌روند؛ اگر دچار عوارض جانبی بوده‌اید، باید کم کم بهتر شوید و تمایل شما به غذا خوردن باز‌گردد. گاهی هم عوارض جانبی سرسختي چون کاهش وزن برطرف نمي‌شوند. در اين صورت، با پزشک خود برای برنامه‌ریزی و رفع این مشکل صحبت کنید.
بعد از پایان درمان سرطان و بهبودی، شايد بخواهيد باز هم به راهنمایی‌های مربوط به خوراک سالم عمل کنید؛ درست مانند زمانی‌که به‌خاطر رژیم مناسب، به‌راحتي تحت درمان سرطان قرار گرفتید، در این زمان مهم نیز باید بهترین کارها را انجام دهید. در حال حاضر، پژوهشی که برای جلوگیری از بازگشت سرطان رژیم خاص غذایی به شما پیشنهاد کند وجود ندارد. اما، مي‌دانیم تغذیة صحيح در بازيابي نیرو، بازسازی بافت‌ها و بهبودی به شما کمک مي‌کند. موارد پایه‌اي عبارتند از:
به غذاهای گوناگون در روز فكر کنید. هیچ غذایی به تنهایی همة مواد مورد نیاز شما را ندارد.محور خورد و خوراك خود را بر میوه‌ها و سبزی‌ها بگذاريد. سبزی‌هاي پخته یا خام، میوه‌ها و آبمیوه‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدني مورد نیاز شما را تأمین مي‌کنند.
نان‌ها و بنشن‌ها اولويت دارند، به‌خصوص آنهایی که از آردهاي سبوس‌دار درست شدهاند از جمله نان گندم کامل، جو دوسر و برنج قهوه‌ای. این غذاها منابع خوبی از کربوهیدرات‌های گوناگون، ویتامین‌ها و مواد معدني و فیبر هستند.نان‌ها و بنشن‌ها اولويت دارند، به‌خصوص آنهایی که از آردهاي سبوس‌دار درست شدهاند از جمله نان گندم کامل، جو دوسر و برنج قهوه‌ای. این غذاها منابع خوبی از کربوهیدرات‌های گوناگون، ویتامین‌ها و مواد معدني و فیبر هستند.
از چربی، نمک، قند و غذاهای دودی و ترش پرهيز كنيد. فرآورده‌های لبنی کم چربی و قطعه‌های کوچک (روزی ۱۷۰ تا ۲۰۰ گرم) گوشت بدون چربی و گوشت طیور بدون پوست انتخاب کنید. از روش‌های پخت کم چربی، مانند کبابی، بخار پز و آب‌پز استفاده کنید.
برخی بیماران نیاز به درمان طولانیمدت دارند. دیگراني هم ممکن است بخشی از معده یا روده‌شان را با جراحي برداشته باشند. این بیماران ممکن است همیشه دچار مشكلات خورد و خوراک باشند. اگر در چنین شرایطی هستید، با پزشک يا كارشناس مجاز تغذيه صحبت کنید. آنها مي‌توانند اطلاعات بیش‌تری دربارة پیامدهایی که با آن روبرو هستید به شما بدهند و در تنظیم يك رژیم شخصی راهنمايي‌تان کنند.
راه‌های بازگشت به خورد و خوراک
حتی اگر درمان شما پایان یافته است و خیلی بهتر هستید، ممکن است هنوز احساس کنید مثل گذشته نیستید. چند راه برای اینکه آسان‌تر به عادت‌ها و زمان‌های غذا خوردن عادي خود بازگردید وجود دارد:
غذاهای ساده‌اي درست کنید که طرز تهیة آنها را بلديد و تدارك آنها راحت است.
به اندازة ۲ یا ۳ وعده غذا بپزید و باقیماندة آن را برای وعدة بعدی در يخ‌بند (فريزر) بگذاريد.
از مزیت غرفة سالاد و غذاهای آمادة طبخ سوپرمارکت‌ها استفاده کنید.
كارهايي را که در گذشته، هنگام غذا خوردن، برای لذت بردن از اين موقعيت انجام مي‌داديد دوباره تكرار كنيد.
رودربايستي نكنيد و از يكي از دوستان یا اعضاي خانواده بخواهید تا وقت پخت و پز و خرید به شما کمک کند.
دستور تهیه شیر موز
موز رسیده ۱ عدد ورقه ورقه شده
وانیل 1 نوک قاشق چایخوری
شیر ۱ لیوان
- همه را در مخلوط کن بریزید.
- با دور تند مخلوط کنید تا نرم شود.
- براي يك وعده مصرف، هر وعده معادل 2 ليوان.)
شیر غنی‌شده
- شیر طبیعی نیم لیتر
- شیر خشک بی چربی ۱ لیوان
- شیر مایع را در یک کاسه بریزید.
- شیر خشک را اضافه کنید و با همزن هم بزنید تا محلول يكدست شود (معمولاً کم‌تر از ۵ دقیقه).
- بازده نیم لیتر
- در یخچال بگذارید و خنک بنوشید
- مصرف هر وعده ۱ لیوان
توجه: اگر اين مقدار مصرف برایتان سنگین است، با نصف لیوان شروع کنید و کم کم به ۱ لیوان برسانید.
- کالری هر وعده:۲۱۱ کالری
- پروتئین هر وعده: ۱۴ گرم
از شیر غنی شده مي‌توانيد برای تهیة اين خوراكي‌ها استفاده کنید:
- ماکارونی و پنیر
- پودینگ و فرنی
- سس خامه برای سبزی‌ها
- پورة سیب زمینی
- کاکائو
- نان برشتة فرانسوی یا مایة پنکیک
- سوپ
شير و بستني پر پروتئین
- شیر غنی شده ۱ لیوان
- کره شکلات یا شیره یا سس میوة مورد علاقه، ۲ قاشق غذاخور
- بستنی ۱/۲ لیوان
- وانیل ۱/۲ قاشق چایخوری
- همه را در مخلوط بریزید.
- ۱۰ ثانیه با دور کند مخلوط‌كن کنید.
- به اندازة مصرف يك وعده
- هر وعده معادل ۱/۲تا۱ لیوان
- کالری هر وعده: ۴۲۵ کالری
- پروتئین هر وعده: ۱۷ گرم
رومال از کرة بادام زمینی (جهت ماليدن روي نان يا بيسكويت)
- شیر خشک بی چربی ۱ قاشق غذاخوری
- عسل ۱ قاشق غذاخوری
- آب ۱ قاشق چایخوری
- کرة بادام زمینی نرم ۵ قاشق غذاخوری
- وانیل ۱ قاشق چایخوری
- شیر خشک و وانیل را با آب مخلوط و خوب خیس كنيد.
- عسل و کره بادام زمینی را در پياله‌اي بريزيد و به هم بزنید تا كاملاً مخلوط شود.
- روی بیسکویت بمالید.
- این مخلوط را مي‌توان گرد كرده، سرد کرد و مثل آبنبات خورد.
- در یخچال خوب مي‌ماند و وقتی سرد شود رومال آن مشکل است.
- بازده به اندازة ۶ قاشق غذاخوری
- اندازة مصرف هر وعده معادل ۳ قاشق غذاخوری
- کالری هر وعده: ۲۷۹ کالری
- پروتئین هر وعده: ۱۱ گرم
میوه و خامه
- شیر معمولي ۱ لیوان
- بستنی وانیلی یا ماست یخ‌زده ۱ لیوان
- کنسرو میوه (با شیرة غلیظ) حاوی آبمیوه (هلو، زردآلو، گلابی) ۱ لیوان
- بادام یا وانیل به اندازة متناسب
- مواد را مخلوط كرده و خنک صرف کنید.
- بازده به اندازة ۲ وعده مصرف
- هر وعده معادل ۱/۲تا۱ لیوان
اگر با بستنی درست شود:
- کالری هر وعده: ۳۰۲ کالری
- پروتئین هر وعده: ۷ گرم
اگر با ماست یخ‌زده درست شود:
- کالری هر وعده:۲۶۸ کالری
- پروتئین هر وعده: ۹ گرم
پودینگ شکلاتی بدون لاکتوز
- خامة غیرلبنی از سویا یا شیر بدون لاکتوز ۱ لیوان
- نشاستة ذرت ۱ قاشق غذا خوری
- شکر ۱/۴ لیوان
- وانیل ۱ قاشق چایخوری
شکلات را در تاوه یا ورق آلومینیوم آب کنید.
شکر و نشاستة ذرت را در تاوه بریزید.
کمي از مایع را به تاوه اضافه كنيد و هم بزنید تا نشاستة ذرت حل شود.
بقیة مایع را در تاوه بریزید.
روی شعلة ملایم گرم كنيد.
شکلات را بريزيد و هم بزنيد تا مخلوط غلیظ شود و جوش بیاید.
از روی شعله بردارید.
وانیل را اضافه کنید و هم بزنید و بگذارید خنک شود.
- بازده به اندازة ۲ وعده
- هر وعده معادل ۳/۴ لیوان
- کالری هر وعده: ۳۸۲
- پروتئین هر وعده: ۱ گرم
پالودة سیب/آلو 
- سبوس فراوری نشده، ۱/۳ لیوان
- سس سیب، ۱/۳ لیوان
- پورة آلوي کوبیده، ۱/۳ لیوان
- همه را مخلوط کنید و در یخچال بگذارید.
- پيش از خواب ۱ تا۲ قاشق غذاخوری از این مخلوط بخورید و بعد از آن یک لیوان آب بنوشید.
توجه: حتماً آب بخورید اگر نه این مخلوط به رفع یبوست کمک نمي‌کند.
- بازده به اندازة ۱۶ وعده
- هر وعده مصرف ۱ قاشق غذاخوری
- کالری هر وعده ۱۰ کالری
جدول ۴. میان وعده‌های سریع و راحت
|
|
|
پيگيري عوارض جانبي
پرسشنامة زير که به شما کمک مي‌کند عوارض جانبی خورد و خوراكتان را که در طول درمان سرطان، پيگيري و بررسي کنید. از این فرم رونوشتي تهیه و آن را پر كنيد. و سپس اين موارد را با دست اندرکار درمانی که عوارض جانبی شما را دنبال مي‌کند، در میان بگذارید.
نام شما:ـــــــــــ
هفته:ــــــــــ
تاریخ و نوع آخرین درمان(های) خود را بنویسید:
نوع درمان:ــــــــــ
تاریخ:ــــــــــــ
نوع درمان:ــــــــــــ
تاریخ:ـــــــــــــ
وزن:ــــــــــــ کیلو گرم (هفته‌ای یکبار اندازه بگیرید)
در زیر فهرستی از عوارض جانبی احتمالي مربوط به خوراک بیماران سرطانی ذكر شده است. جلوی هر يك از عوارض جانبی که در هفته دچار آن شده‌اید علامت بزنید. جلوی هر کدام یک عدد بین ۱ تا۳ (بسته به شدت و ضعف آن ) انتخاب كنيد و بنويسید:
۱= ملایم؛ ۲= متوسط؛ و ۳= شدید.
| عارضة جانبی | شنبه | یکشنبه | دوشنبه | سه شنبه | چهارشنبه | پنجشنبه | جمعه |
| زخم یا خشکی دهان | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
| تهوع | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
| استفراغ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
| یبوست | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
| اسهال | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
| خستگی | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
| موارد ديگر : ــــــــــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
یادداشت ها
پرسش‌ها یا نگرانی‌های دیگر (در این قسمت پرسش‌ها یا نگرانی‌هایی را که مي‌خواهید دربارة آن با پزشك خود صحبت كنيد بنویسید.)
در یک نگاه خیلی خوب بود خدا خیرتان بدهد.